1.4 Aanpak van armoede en schulden

Dit is nodig om armoede en schulden zoveel mogelijk te voorkomen. De kostendelersnorm in de bijstand verdwijnt. (Zie ook paragraaf 1.1)

We verhogen de bijstand aan jongeren en schaffen de verplichte zoektermijn van vier weken voor jongeren tot 27 jaar af. Ook de verhoogde sollicitatie-eis voor jongeren verdwijnt.

Door de coronacrisis komen mensen die onze hulp het meest nodig hebben, in nog grotere problemen. We willen coronaschulden versneld saneren, en verruimen het kwijtscheldingsbeleid voor schulden aan de overheid.

Instanties als woningbouwcorporaties, zorgverzekeraars en belastingdienst zien snel wanneer betaalachterstanden ontstaan. Door deze signalen door te geven aan schuldhulpverlening, kan voorkomen worden dat problemen ontstaan. We stellen hulpverlening centraal, niet sanctioneren. Mensen die zich melden krijgen schuldenrust: er wordt een pauze ingelast op boetes, aanmaningen en rente totdat een oplossing is gevonden.

Een op de vijf gezinnen kent financiële problemen. Een op de negen kinderen groeit op in armoede. Armoede leidt tot verspilling van kansen, generatie op generatie. Ieder kind kan meedoen, ook als het gezin het niet breed heeft. Armoede is geen belemmering voor sport, muziekles en zwemles. Gemeenten krijgen extra geld om armoede te bestrijden. Zie ook hoofdstuk 3.

We bestrijden armoede onder oudere migranten die geen volledige AOW hebben. We verhogen alle uitkeringen, en schrappen de kostendelersnorm.

De overheid is de grootste nationale schuldeiser. En een van de gemeenste. Ze stapelt boete op boete richting mensen die toch al weinig hebben. Doordat mensen een veelheid aan overheidsinstanties op zich af zien komen, zien mensen met schulden vaak door de bomen het bos niet meer. De overheid moet naast mensen staan en niet tegenover hen. Er komt één Rijks-incassodienst die in samenhang betalingen int voor de belastingdienst, het UWV, het CAK, CJIB, waterschappen en gemeenten. De nieuwe dienst hanteert een sociaal incassobeleid. Uitkeringen, toeslagen en andere voorzieningen worden op een vast moment uitbetaald. Zo is er overzicht, signaleren we problemen eerder en komt er zo nodig hulp.

De overheid verliest haar vanzelfsprekende voorrangsrecht bij schuldinning boven bijvoorbeeld mkb’ers die met onbetaalde rekeningen zitten. De rechter bepaalt welke betalingen het meest urgent zijn.

Mensen die in financiële problemen zitten, hebben recht op perspectief. Wie onder het bestaansminimum dreigt te komen, krijgt automatisch recht op een betalingsregeling. We verhogen de beslagvrije voet.

De schuldenindustrie maakt miljarden winst op de ellende van normale mensen. Dat perken we in. Het wordt verboden om schulden door te verkopen als dat met winstoogmerk gebeurt. Mensen kunnen aanspraak maken op rechtsbijstand bij incassozaken. Een gezin met schulden heeft voortaan nog maar te maken met één deurwaarder, in plaats van tien verschillende. Deze werkt regio-gebonden en met een vaste vergoeding. Perverse prikkels die stimuleren tot meer ambtshandelingen en dus stress voor gezinnen bannen we uit.

Gemeenten krijgen de regie over bewindvoering. Daarvoor krijgen ze genoeg geld. Er komen strenge wettelijke eisen voor wie zich als bewindvoerder wil vestigen. Bij problematische schulden dragen bewindvoerders bij aan de oplossing in samenwerking met gemeentelijke schuldhulpverlening.

De toeslagenaffaire laat zien wat er misgaat als een overheid uitgaat van wantrouwen in plaats van vertrouwen, en daarin doorslaat. Eenmaal uitgekozen door het algoritme, waren mensen bij voorbaat fraudeur, en werden tienduizenden euro’s teruggevorderd. Mensen kwamen in grote financiële problemen, raakten hun baan kwijt, hun huwelijk, mogelijk familie en vrienden, en alle hoop op een toekomst. De overheid kan alleen recht doen door uit te gaan van vertrouwen. Deze mensen verdienen ruimhartige en snelle compensatie naast welgemeende excuses. Ze hebben lang genoeg gewacht en onterecht veel geleden.

Mensen krijgen het stempel fraudeur, als ze een foutje maken op een formulier. Ze krijgen hoge boetes opgelegd en kunnen geen betalingsregeling krijgen. Dat is onrechtvaardig. Mensen zijn voortaan pas fraudeur als echt wordt bewezen dat ze opzettelijk voordeel proberen te verkrijgen.

Mensen raken in de problemen door ‘online bijpinnen’ of kopen op afbetaling bij websites. We verlagen de maximale rente die bedrijven kunnen vragen. Bedrijven worden verantwoordelijk voor de schulden die dan ontstaan. Als bedrijven niet aantoonbaar hebben gecontroleerd of mensen de aankopen wel kunnen betalen, vervalt de schuld.

Met een nationaal fonds dat helpt bij het saneren van problematische schulden, komt er rust, overzicht en perspectief voor mensen met schulden.

Schuldhulpverlening en schuldsanering moeten sneller kunnen plaatsvinden, meer mensen moeten ervoor in aanmerking komen. De traagste schuldeiser moet gedwongen kunnen worden mee te werken binnen een redelijke termijn; anders is het saneringsvoorstel bindend. Ook zo pakken we het verdienmodel van kredietverstrekkers aan. De duur van schuldtrajecten verkorten we. Mensen krijgen recht op een aflospauze van twee maanden per jaar. Jongeren met problematische schulden krijgen de kans om in ruil voor werk en scholing kwijtschelding te krijgen.

Zeker nu we zo veel thuis zitten is het belangrijk dat mensen altijd zeker zijn van een dak boven hun hoofd. Daarom verbieden we huisuitzettingen als mensen schuldhulpverlening accepteren tenzij de verhuurder kan bewijzen dat er voor de huurder een passende nieuwe woning is. Er geldt een uitzondering voor huurders die extreme overlast veroorzaken, crimineel gedrag vertonen of agressief zijn.

Gemiddeld duurt het langer dan vijf jaar voordat mensen zich melden met problematische schulden, omdat in Nederland nog steeds een groot taboe zit op het hebben van schulden. Dat betekent vijf jaar veel stress en veel ellende. Mensen moeten zich sneller melden als ze er zelf niet uitkomen. Een grote campagne moet het taboe op zoeken naar hulp doorbreken.

Jongeren verdienen extra aandacht bij de schuldenaanpak. Een schuld die je op jonge leeftijd opbouwt, kan de rest van je leven verpesten. Er komt goede financiële educatie voor alle jongeren. De leeftijd waarop je krediet mag aangaan gaat van 18 naar 21.

Zodra een gemeente een burger opneemt in een schuldsaneringsprogramma dan worden de incasso- en rentekosten bevroren. Zodra een burger is opgenomen in een schuldsaneringsprogramma dienen schuldeisers en incassobureaus schulden af te handelen via een schuldenloket. Het bevriezen van de incasso- en rentekosten stelt de uitvoerder van de schuldsanering in staat om een overzicht te maken van de schulden en de schulden te regelen zonder dat de schulden oplopen. Dat is een onderdeel van de zorgplicht van de schuldeiser.