Waarom ik zo hecht aan een levende democratie en de rechtsstaat, vloeit voort uit de ervaringen die ik op deed toen ik in 1980 in Kiel in Duitsland reisde om het proces bij te wonen tegen de drie Nazi’s die in België verantwoordelijk waren voor de bezetting en deportatie van 25124 Joden en 351 Roma en Sinti. Van de drie verscheen er maar één op de eerste procesdag. Eén van de twee Nazi’s pleegde vlak voor het proces zelfmoord; de tweede afwezige leverde een doktersbriefje in dat hij te ziek was om het proces te volgen.
Bij aankomst op de eerste procesdag werd de Belgische delegatie van Joden opgewacht door honderden Nazi’s en neonazi’s. In de daarop volgende maanden volgde ik vele procesdagen in Kiel; de getuigenissen van slachtoffers staan in mijn geheugen gegrift evenals de laconieke houding van Kurt Asche, de man die eerder de aanslag op de grote Synagoge in Berlijn aanvoerde tijdens de Kristalnacht, het ghetto in Lublin organiseerde en aanwezig was op de Wannsee conferentie. Ik kan die ervaringen nu nauwelijks nog onder woorden brengen. Maar onthield dit: democratie en rechtsstaat zijn niet vanzelfsprekend; alles is mensenwerk en mensen zijn tot alles in staat.
De sociaaldemocratie is ruim een eeuw een stabiele democratische partij en beweging geweest. Werk, arbeidsverhoudingen, bestaanszekerheid, solidariteit en vrijheid zijn de pijlers waarop de sociaaldemocratie is gebaseerd. De beweging wordt evenwel irrelevant wanneer zij niet langer kan rekenen op breed draagvlak, wanneer zij faalt in de communicatie met de achterban van leden en kiezers, en de politieke scholing en organisatie op lokaal niveau verwaarloost. Gelukkig zijn er afdelingen waar het goed gaat; en de vereniging leeft. Daar gaat het in deze serie om. Wat kunnen we leren van de afdelingen die goed georganiseerd zijn? Welke elementen dragen bij aan die ontwikkeling, en kunnen anderen daar iets van leren.
Vandaag de ervaringen van drie jonge pas verkozen gemeenteraadsleden uit Enschede, Beilen in Midden Drenthe en Zuidland in de gemeente Nissewaard, op het eiland onder Rotterdam, Voorne Putten. Hoe zijn zij actief geworden; wie of wat bracht hen in beweging?
In de gemeente Midden Drenthe was Patricia Lauffer uit Beilen met haar 19 jaar de jongste PvdA kandidaat bij de gemeenteraadsverkiezingen in maart van dit jaar. Ze stond op de zesde plaats op de kieslijst maar werd met voorkeurstemmen rechtstreeks verkozen. Patricia studeert journalistiek aan de Hogeschool Windesheim en is in Drenthe jeugdambassadeur voor de One.org, een internationale organisatie die tegen armoede en ongelijkheid in de wereld strijdt. Patricia: “Het gaat goed in onze afdeling; we haalden bij de jongste gemeenteraadsverkiezingen 400 stemmen meer dan de vorige keer. Net niet genoeg voor een vijfde zetel, maar het betekent wel een positieve, stijgende lijn. Tijdens de campagne kregen we veel positieve reacties; mensen kwamen op ons af. “
Ze werd twee jaar geleden met haar acties in Beilen en Drenthe voor One.org opgemerkt door Dennis Bouwman, PvdA wethouder in haar gemeente, Midden Drenthe. “Dennis was benieuwd naar mijn drijfveren, en heeft me toen geïnterviewd. Daarna hebben we contact gehouden en zo ben ik stap voor stap bij de PvdA gekomen. Ik vind het nu ook belangrijk om jongeren die politiek en maatschappelijk actief zijn, bij de partij te betrekken. Als je ziet dat iemand zich engageert, dan moeten we daar als partij laten zien wie we zijn, en waar we voor staan.”
De campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen vond Patricia leuk en inspirerend, maar het meest leerzame moment kwam toch toen ze als raadslid eenmaal was geïnstalleerd. Patricia: “In Beilen werd een wei aangewezen waar tijdelijke huizen zouden worden geplaatst, en waar nu paarden lopen. Buurtbewoners vonden dat niet leuk, en de meneer die de acties aanvoerde, daar ben ik naar toe gegaan, ook al hoorde ik van andere raadsleden dat hij heel boos kon worden. Ik heb naar zijn argumenten geluisterd. Die waren niet onredelijk, en heb hem beloofd zijn opmerkingen in de fractie te bespreken. Dat heb ik vervolgens ook gedaan. Daar werd vervolgens duidelijk dat het alternatief voor de weide een permanente bestemming zou zijn. Met de tijdelijke huisvesting zou dan over tien jaar de situatie opnieuw bekeken kunnen worden. Met die informatie ben ik naar de meneer terug gegaan. Dat was best moeilijk, maar ik heb hem alles uitgelegd, en alle argumenten voor en tegen uitgelegd waarom toch gekozen is voor de tijdelijke huisvesting. En weet je wat… de meneer was zo dankbaar dat ik de tijd voor hem had genomen. Hij voelde zich voor het eerst gehoord door de gemeente. En hij had begrip voor het besluit.”
Patricia heeft plezier in het politieke vakwerk, is zich bewust van de noodzaak van communicatie en is bovenal leergierig.
Yara Hummels is met 35 jaar meer ervaren en intussen fractievoorzitter in Enschede, de grote stad in Twente, in het oosten van het land. Ook in Enschede gaat het goed met de PvdA, vertelt Yara. “We hebben een hoop nieuwe, jonge mensen die betrokken zijn in facetten van de afdeling. In de fractie, het bestuur. En iedereen is bereid de handen uit de mouwen te steken. Mensen elders in het land hebben ons wel eens een heel ‘ambachtelijke afdeling genoemd’. En dat klopt wel. Het is “hands-on”, en tegelijk wijst dat ‘ambachtelijke’ naar het karakter van Enschede, vroeger de stad van harde werkers in de textielindustrie.”
Die aanwas van jonge gasten komt niet uit de lucht vallen. De PvdA in Enschede heeft al tien jaar lang een permanent campagne team, dat elke maand bijeen komt. Daarin worden nieuwe PvdA-ers opgenomen, en vinden ze een warm bad, gezelligheid en ruimte om acties op te zetten.
Yara: “Eén van die acties van vorig jaar schiet me nu direct te binnen. We weten dat een kwart van de vijftienjarigen onvoldoende kan lezen en schrijven. Onder aanvoering van Deniz Dönmez en zijn campagneteam hebben we actie gevoerd om leerlingen van groep 8 een boek te geven, Brief voor de Koning van Tonke Dragt. Hij is een inzamelingsactie begonnen, haalde ruim 2300 euro op, betrok een boekhandel er bij en kon samen met zijn campagneteam op zestien basisscholen in Enschede 630 boeken uitdelen aan de leerlingen van groep acht. Voor de meeste kinderen was het hun eerste boek.”
In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen organiseerde de PvdA Enschede een buurtbivak. “Yara: “We mochten van een voetbalclub tentjes opzetten in een hoek van hun complex en zijn vandaar uit een weekend lang de buurt in gegaan. We hebben tientallen mensen gesproken, en al die verhalen verwerkt. Vervolgens hebben we een flyer gemaakt en op 1000 exemplaren gedrukt, en dat weer in de buurt verspreid, zodat de bewoners konden zien, wat we met hun ervaringen hebben gedaan. Zo bereiken we onze kiezers. Ieder raadslid heeft nu een eigen wijk waarvoor hij/zij het aanspreekpunt is. Met deze opzet proberen we dicht bij onze kiezers te staan. We gaan zeker door op deze weg. Het werkt.”
Aan de andere kant van het land, op Voorne Putten, een eiland onder de rook van Rotterdam ligt de gemeente Nissewaard. Daarvan is Spijkenisse de grootste plaats, met meer dan 70.000 inwoners. In de hele gemeente wonen ruim 84 duizend mensen. Ook hier timmert een vernieuwde, jonge PvdA afdeling al tien jaar aan de weg. Dat is niet vanzelfsprekend. Spijkenisse werd na de Fortuyn revolte bij landelijke verkiezingen de basis van waaruit Geert Wilders zijn campagne startte. Hidde Douma, 25 jaar en als politicoloog werkzaam als docent maatschappijleer op de middelbare school, zegt het zo: “Onze afdeling is echt een gezellige, open en ontspannen vereniging, en er is altijd wat te doen. Mensen gaan heel gemakkelijk en gezellig met elkaar om, en het is een afdeling voor en van alle leeftijden. Echt alle generaties zijn er, en mensen uit alle wijken en dorpen. We hadden bij de gemeenteraadsverkiezingen een lijst van 50 namen.”
Hidde werd via de sociale media opgemerkt door Wouter Struijk, net als Dennis Bouwman in Midden Drenthe, wethouder en alert op de aanwas van een nieuwe generatie. Hidde: “In het begin van de coronatijd werd ik via Messenger benaderd door Wouter. Hij had gezien dat ik belangstelling had voor politieke kwesties, en zo raakten we in gesprek. Hij nodigede me uit voor een gezellige bijeenkomst, en daar leerde ik gelijk meer mensen kennen. Voor een euro per maand kon je lid worden. Zo ben ik er in gerold. Ik werd lid van het afdelingsbestuur, ging mee doen met acties, en van het één kwam het ander.” Hidde organiseerde al gauw acties die nauw verbonden zijn met engagement: natuur, biodiversiteit en duurzaamheid. “De fractieleden reserveren een deel van hun vergoeding voor ‘de pluim van de arbeid’. Daarmee kunnen we initiatieven ondersteunen, of organisaties in de gemeente met een klein bedrag,’ legt Hidde uit. In de voorbije maanden werden door de afdeling nestkasten opgehangen op of bij schoolpleinen, werden bomen geplant en worden maandelijks schoonmaakacties gehouden in wijken en dorpen binnen de gemeente.” Nu, als nieuw raadslid zoekt hij zijn weg in de gemeenteraad, om te beginnen via de commissie leefbaarheid. Hij houdt vanzelfsprekend contact met de leden, en zijn de kiezers. “Wekelijks maakt de afdeling of de fractie nieuws, wat in de lokale pers terecht komt. Maar ook in het uitgebreide netwerk van de meer dan tweehonderd PvdA leden verspreiden we onze berichten. Die leden zijn in alle verenigingen en organisaties in Nissewaard actief, en zetten op hun beurt het nieuws ook weer verder in die app groepen, en andere sociale media.”
In veel PvdA afdelingen zijn jonge mensen aan het werk en zoeken hun weg in de sociaaldemocratie. Dat gaat met vallen en opstaan, met de wil om ervaringen uit het verleden te doorgronden, de actualiteit te duiden, perspectief schetsen en daarover weer verantwoordelijkheid af te leggen, aan de leden, aan de kiezers. Volgende week richten we de blik weer op afdelingen en aan het eind verzamelen we alle inzichten en ervaringen in een overzichtelijk document met tips, aanbevelingen en suggesties.