Legendarisch parlementair journalist Max van Weezel overleed op 11 april 2019. De maanden voor zijn dood sprak hij regelmatig met Lodewijk Asscher. De band die dochter Natascha van Weezel daardoor heeft met Lodewijk Asscher resulteert in een mooi gesprek tussen de journaliste en de politicus.
Op de ochtend van 11 april 2019 stond Michiel Zonneveld, die heeft meegewerkt aan het boek Opstaan in het Lloyd Hotel, voor de deur van mijn ouderlijk huis. ‘Lodewijk wil graag een van de eerste exemplaren aan je vader geven,’ zei hij. Ik keek hem glazig aan. ‘Max is een paar uur geleden overleden,’ mompelde ik. Met het boek in mijn hand ging ik naar boven. Daar las ik de opdracht: ‘Beste Max, dit boek gaat over thema’s die jou zeer nabij zijn. De politiek, de joodse geschiedenis, vallen en opstaan. In deze zware dagen wil ik vooral benadrukken hoe trots je mag zijn: op je werk, op je gezin, op je leven. Met hartelijke groet, Lodewijk.’ Nu, een aantal maanden later, zitten Lodewijk Asscher en ik tegenover elkaar in datzelfde Lloyd Hotel voor een gesprek over onze vaders, verlies, doorgaan en de toekomst van de PvdA.
Je bent regelmatig bij mijn vader op bezoek geweest tijdens de laatste maanden van zijn leven. Waar hadden jullie het over?
‘Mijn vader is aan dezelfde ziekte (alvleesklierkanker) overleden en daarom kon ik jouw vader tips en tricks geven. In een van de eerste gesprekken zei ik tegen hem: “Je moet zorgen dat je geniet van ieder moment, want het wordt alleen maar minder.” Verder praatten we vooral over politiek. Voor een deel voelde jouw vader vertrouwd door een gedeelde achtergrond: het Joods-Amsterdamse, de sociaaldemocratie… dat maakt dat je iemands stem herkent. Daarnaast vond ik zijn nieuwsgierigheid enorm aanstekelijk. Zolang je nieuwsgierig bent en kunt praten, leef je. In die zin vond ik het zonde om alleen te praten over de dood. Dat wilde hij bovendien zelf ook niet.’
Jouw eigen vader was ziek tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van 2017. Hoe reageerde hij op de uitslag
‘Mijn vader bleek ziek tijdens de lijsttrekkersstrijd. In de tijd die daaraan voorafging, sprak ik veel met hem of ik daaraan mee moest doen. Natuurlijk zag hij, net als de rest van Nederland, dat de voortekenen voor de PvdA niet gunstig waren. Toch vond hij het mooi dat ik me verkiesbaar stelde. Voor hem was het belangrijk dat je er staat, ook als het moeilijk is. Misschien zelfs juíst dan.’
Was je vader blij toen je politiek actief werd?
‘Hij vond het doodeng. Een van zijn levensdoelen was om zijn gezin te beschermen en veiligheid te bieden. Zelf had hij namelijk ervaren hoe het was om op te groeien zonder die zekerheid en veiligheid. Aan de ene kant vond hij het een afschuwelijk vak. Aan de andere kant was hij verschrikkelijk trots op het feit dat ik het durfde en dat ik in zijn ogen op een fatsoenlijke manier politiek bedreef. In die campagnetijd, waarin hij dus al ziek was, zat ik veel bij hem. Ik probeerde hem te troosten, maar eigenlijk beurde hij mij op. In het AMC voerde hij campagne voor mij: “Ik lig hier nu naast een dakdekker, een hele aardige vent, hij gaat op je stemmen!”’
‘We moeten haat, racisme en antisemitisme behandelen als een gif dat wel degelijk gevaarlijk is’
Hoe reageer jij op antisemitische opmerkingen die je op sociale media over je heen krijgt, zoals aSScher?
‘Ik kan me daardoor beter verplaatsen in mensen met een migratieachtergrond. Het is zo beklemmend om de hele tijd op slechts één deel van je identiteit te worden aangesproken. Ik accepteer haat, racisme en antisemitisme simpelweg niet en ik wens het op geen enkele manier te bagatelliseren of te relativeren. We moeten het behandelen als een gif dat wel degelijk gevaarlijk is.’
Heb je ooit in de moeilijkste tijd, vooral ook rondom de verkiezingen, gedacht: ik stop gewoon met die hele politiek?
‘Alleen op de verkiezingsavond zelf. Kijk, de campagnetijd die daaraan voorafging, was een vorm van zelfbedrog. Het maakt niet uit hoe je ervoor staat, je zult toch optimistisch op dat podium moeten klimmen. Maar daarna is er een uitslag en die is definitief. Dat is echt het moment waarop je denkt: Wat nu? Uiteindelijk heb ik de nederlaag gebruikt als een moment om mezelf opnieuw af te vragen: Wat is nou mijn taak? Wat kan ik toevoegen? Een groot, essentieel gedachtengoed mogen dragen, beheren, nieuw leven inblazen, is adembenemend spannend en mooi werk.’
Tijdens de laatste weken van zijn leven had mijn vader een nachtverpleegster. Zij had altijd op de PvdA had gestemd, maar was daar in 2017 mee gestopt. Ze baalde van de bezuinigingen in de zorg en stemde nu helemaal niet meer. Snap jij dat?
‘Politiek vertrouwen is net als al het andere vertrouwen: broos en kwetsbaar. In gesprekken – bijvoorbeeld tijdens mijn boekentour – heb ik geleerd dat veel mensen de politiek zien als iets dat niet over henzelf gaat. Als je ’s nachts iemand verzorgt in de kwetsbaarste uren van zijn leven, ben je extreem gemotiveerd en heb je voor een vak gekozen waarbij je puur liefde en zorg aan een ander geeft. Dan is de politiek een kille, technocratische wereld. Drie op de vier mensen die in de zorg werken, overwegen daarmee te stoppen. Dat heeft met werkdruk te maken, met het gevoel tekort te schieten. Ze hebben te weinig tijd en krijgen te weinig waardering. Dergelijke verhalen motiveren me om daar wat aan te doen.’
‘Ik werd ooit lid van de PvdA om vanuit een beweging te strijden voor essentiële waarden’
Maar begrijp je dat deze nachtverpleegster het de PvdA en jou persoonlijk kwalijk neemt?
‘Ja. Zeker. In de crisisjaren heb ik medeverantwoordelijkheid gedragen voor ingrijpende bezuinigingen die mensen diep geraakt hebben. Deels onontkoombaar, deels verkeerd. Ik ga de confrontatie met mensen die teleurgesteld zijn niet uit de weg, integendeel. De afgelopen twee jaar heb ik rondgereisd door het hele land. Daarbij stelde ik altijd de vraag: Waar staan we nu en hoe gaan we samen verder? Wat verwacht je van de politiek? Wat zou je wensen dat de PvdA doet? De rode draad is een verlangen naar meer zekerheid, meer vaste grond onder de voeten zodat mensen weer durven dromen. Dat is in wezen waarom ik ooit lid werd van de PvdA: vanuit een beweging strijden voor essentiële waarden.’
En het werkt kennelijk, want de PvdA stijgt weer een beetje in de peilingen.
‘Mensen herkennen ons weer. Tegenwoordig organiseren we het Toekomstlab, waarbij nieuwe leden worden uitgenodigd om mee te denken over de toekomst van de partij. Ik kreeg een hele aardige mail van een meneer. Hij schreef: “Ik steun jullie en daarom ben ik nu lid geworden. Maar mijn toekomst is eigenlijk te kort voor zo’n Toekomstlab.” Die man was 94 jaar. Maar er zaten op de ochtend van het Toekomstlab ook 75 jonge, nieuwe leden vol nieuwe ideeën aan het ontbijt.’
‘Ik zou het mooi vinden om een groot blok te vormen van linkse en progressieve partijen’
Over anderhalf jaar zijn er weer Tweede Kamerverkiezingen. Waar zet je op in met de PvdA?
‘De PvdA moet vooropgaan in het vormgeven van een nieuwe economie die het goede beloont. Het interessante van de tijd waarin we nu leven, is dat rechtse partijen en hun kiezers erkennen dat er een probleem is ontstaan met het kapitalisme en de neoliberale wereldorde. Omdat de belofte die daarin zat – als het met de top goed gaat, komt het met iedereen goed – gewoon niet waar blijkt te zijn. Een belofte die wij overigens nooit hebben geloofd. Er ontstaat nu meer ruimte om daar echt andere keuzes in te maken, na een lange periode waarin het geloof in de markt een hele orthodoxe vorm had. Dat biedt ook kansen voor een heel ander soort regering. Ik zou het mooi vinden om een groot blok te vormen van linkse en progressieve partijen. Samen kunnen we de publieke zaak weer belangrijk maken: de publieke sector zelf, maar ook in de manier waarop we het bedrijfsleven reguleren.’
‘Ik ga met vertrouwen naar de volgende verkiezingen’
Veel van mijn (millennial-)vrienden zeggen: waar stáát die PvdA nou precies voor?
‘Voor een eerlijke toekomst. Maar het gaat nooit om alleen een paar woorden, maar om de ideologie eronder. Ik hoop dat de millennial-generatie, maar ook alle andere generaties, hun stem niet reduceren tot één issue. De manier waarop je naar de wereld kijkt, zou gebaseerd moeten zijn op je ideologie, op je samenlevingsvisie. En daar vloeit uit voort hoe je denkt over het onderwijs of over het klimaat. Het is uiteindelijk niets meer dan een goedkope marketingtruc als je zegt: “Wij zijn de partij voor dit of dat onderwerp.” Wij hebben heel bewust de principiële keuze gemaakt om een brede volkspartij te willen zijn. Binnen onze ideologie en ons ideaal is het logisch dat je strijdt voor gelijke kansen voor kinderen en daarom investeert in onderwijs. Maar niet omdat wij “onderwijspartij” als “stickertje” willen. Ik geloof niet in hypes en valse beloften.’
Ben je zelf weer opgestaan na de verkiezingen van 2017
‘Miljoenen mensen moeten steeds weer opstaan na een val – metaforisch gezien. Dat geldt ook voor de PvdA. Als ik naar onze negenkoppige fractie kijk, ben ik waanzinnig trots: zo veel kwaliteit, strijdlust en goede ideeën. Dat gevoel van trots kwam ook op tijdens de uitslagenavond van de Europese verkiezingen. Honderden jonge mensen, waaronder nieuwe leden die jonger waren dan 35, liepen rond in totale euforie. Dus ja, ik ga met vertrouwen naar de volgende verkiezingen.’
