Voor wie zijn de risico’s?

Als je een ongeluk krijgt of ziek wordt, is het logisch dat je ook je inkomen kwijt bent? Zijn lagere salarissen en slechtere arbeidsomstandigheden beter, omdat je product dan goedkoper is?

Het zijn vragen die veel mensen (gelukkig!) absurd in de oren klinken. Maar verhuld achter mooie termen van ‘efficiency’ en ‘flexibiliteit’ is dit te vaak de uitkomst van het doorgeslagen geloof in de markt. Maar waar leidt dat toe?

Ik denk dan aan binnenvaartschipper Wieger. Hij is zelfstandig ondernemer. Maar geen verzekeraar wilde hem verzekeren tegen arbeidsongeschiktheid. Te oud. Toen hij zijn kuitbeen brak tijdens het opruimen van het ruim dreigde hij een half jaar zonder inkomen te moeten. Toen de arts het hem vertelde trok hij wit weg.

Concurrentie leidt zo tot een race naar de bodem in beloning en bescherming.

Of een pakketbezorger die nu net kan rondkomen. Hij belt per dag 130 keer ergens aan. Maar het bedrijf waar hij voor werkt staat onder druk, want de concurrent is goedkoper. Daar bezoeken de bezorgers 240 adressen per dag. Ze verdienen ze ook nog eens honderden euro’s minder. En ook al wil het bedrijf niet, de markt dwingt af dat ook zij meedoen. Concurrentie leidt zo tot een race naar de bodem in beloning en bescherming.

Werk is zoveel meer dan alleen je inkomen. Het is een bron van trots. Het is plezier hebben met je collega’s en een kans om iets bij te dragen. Maar steeds minder werkenden bouwen een goed pensioen of kunnen rekenen op steun bij pech. Bedrijven concurreren op de zekerheden van werkenden. Alle winst voor de aandeelhouders, alle risico’s voor de werknemers.

We kunnen samen nieuwe zekerheden afdwingen.

Deze ontwikkelingen zijn geen natuurwet. Het is een politieke keuze. We kunnen samen nieuwe zekerheden afdwingen. Daarom stellen wij het volgende voor:

1. Het werknemersvoordeel. Beloon werkgevers die hun mensen zekerheid geven, belast cowboys die de risico’s afschuiven op de werknemers. Zo wordt het veel aantrekkelijker mensen weer in dienst te nemen. En bedrijven die het goede met hun mensen voorhebben, worden niet langer weggeconcurreerd door bedrijven die de werknemers uitknijpen.
2. Bescherming bij ziekte en pensioenopbouw voor alle werkenden. Iedereen die werkt krijgt steun als het even tegenzit. Het moet niet uitmaken of je liever als zelfstandige aan de slag gaat of meer hecht aan een vast contract. Waar het om gaat is dat alle werkenden moeten kunnen rekenen op een goed pensioen én een verzekering tegen arbeidsongeschiktheid.

Na het neoliberale decennium breekt een ander tijdperk aan. Er zit een omslag aan te komen. De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid onderstreepte het vorige week nog maar eens. De economie moet mensvriendelijker worden. Ons doel moet niet zijn om de meest concurrerende economie te hebben, maar om de beste plek te zijn om te werken.

Je bent pas echt vrij als je zeker bent van de basis. Als je je geen zorgen hoeft te maken over je baan en je inkomen. Als je weet dat er een vangnet is als er iets mis gaat. Als je zelf kan bepalen hoe je je werk doet. Minder stress, meer zekerheid. Kiezen voor menselijke waardigheid boven winst. Dat is de opdracht voor de komende jaren.