Op 26 augustus 1895, vandaag 125 jaar geleden, werd hier in Zwolle, de SDAP opgericht. 125 jaar geleden. Andere tijden. Van kapitalisme en klassenstrijd. Van revolutie en internationale solidariteit.
Wat zou ik graag nog eens spreken met de Zwolse Helmig Jan van der Vegt, een van de 12 oprichters van de SDAP. Een gesprek tussen twee sociaaldemocraten die eindeloze idealen delen. De eindeloze wil om van betekenis te zijn in het leven van mensen. Sociaaldemocraten die, ieder in onze eigen tijd, strijden voor sociale vooruitgang, voor solidariteit, vrijheid en gelijkheid.
De Partij van de Arbeid is groot dankzij ieders inzet en door ieders inzet groter dan ieder individu in deze zaal. Dat maakt me trots op hetgeen er is gebeurd. Trots op de mensen die ons voorgingen, met dezelfde idealen en de enorme drive die daarbij hoort.
Hun strijd is de onze
Zoals de mensen op de eerste rij. Verschillende generaties die zich inzetten en hebben ingezet. Mensen op wie we trots zijn. Mevrouw Niemeijer die een strijd voerde voor de vrijheid van abortus.
Ugbaad Kilincci die elke dag strijd tegen keiharde discriminatie. Hun strijd is de onze. De strijd van Helmig Jan van de Vegte is onze strijd
Het strijdplan van 1895
Met Helmig Jan kan ik niet meer spreken. Maar het strijdprogram van 1895 vertelt wel het verhaal van de vrouwen en mannen van toen:
Een strijd voor de invoering van het algemeen kiesrecht. En voor het afschaffen van alle wetten die vrouwen, politiek en economisch, achterstelden op mannen. Voor de invoering van de leerplicht en de afschaffing van kinderarbeid. Een strijd ook voor kosteloze rechtspleging en geneeskundige behandeling. Voor de invoering van inkomensafhankelijke belastingen en voor de afschaffing van alle belastingen op noodzakelijke volksbehoeften.
En een strijd voor fatsoenlijke huisvesting, voor de invoering van minimumloon en de 8-urige werkdag. Voor gelijke betaling voor mannen en vrouwen in hetzelfde werk. En voor de invoering van verzekering van arbeiders tegen ziekte, ongelukken, invaliditeit en ouderdom
Deze strijdpunten werden opgeschreven in tijden dat socialisten geweerd werden in vergaderzalen. In de tijd dat stakingen met geweld neergeslagen werden. En in een tijd waarin ongelijkheid en onderdrukking de norm was. Het gevolg van deze moedig daad? Dit jaar vierden we 100 jaar vrouwenkiesrecht. We hebben ongekende sociale verworvenheden. En je wieg bepaalt niet per definitie meer je toekomst.
Verworvenheden staan onder druk
Sociaaldemocraten die elke keer opnieuw hebben laten zien dat sociale vooruitgang mogelijk is. Sociaaldemocraten die laten zien, dat de strijd van toen, onze strijd van nu is. Want de verworvenheden staan onder druk…
De industriëlen en kapitalisten van toen, heten nu multinationals, techgiganten en platformbedrijven. De dagloners van toen zijn de flexwerkers van nu. Aandeelhouders strijken winsten op. Multinationals ontwijken belastingen. Bouwvakkers, buschauffeurs en schoonmakers, postbodes, leraren en verpleegkundigen; allemaal werken ze steeds vaker op basis van tijdelijke contracten of als schijnzelfstandige. Ze worden uitgespeeld als collega’s en concurrenten van elkaar gemaakt. Vaak zonder pensioenopbouw, zonder bescherming tegen ziekte en pech.
De marktwerking in de zorg laat hoge eigen risico’s zien en lage lonen voor verzorgenden. Nog steeds hebben kinderen niet de zelfde kansen in het onderwijs en is er een schreeuwend tekort aan leraren. Discriminatie zorgt nog steeds en opnieuw voor uitsluiting en ongelijkheid. Huisjesmelkers buiten huurders uit. En het verdienmodel van de woningmarkt gaat nog altijd voor de dure plicht van volkshuisvesting.
Van Samos naar Zwolle
Deze zomer was ik op het eiland Samos, in Griekenland. Ik zag er een glimp van de mensonterende omstandigheden waarin volwassenen, kinderen en baby’s in uitzichtloosheid verblijven in tenten en op kartonnen dozen. Het deed me terugdenken aan de vluchtelingen die we hier in de stad opvingen in de IJsselhallen, toen ik hier nog wethouder was. Honderden vrijwilligers zette zich in voor de mensen die huis en haard hadden moeten verlaten. En het leverde ook vragen en zorgen op. Vragen en zorgen die we serieus namen. Een volle zaal mensen in het stadion van PEC Zwolle. In gesprek over de mogelijke komst van een AZC. Een jonge Zwolse vrouw, alleenstaand met twee kinderen, vertelde me hoe moeilijk het was om een goede en betaalbare woning te vinden in de buurt van de school van de kinderen.
Omzien naar elkaar. Naar mensen in noodsituaties en in achterstandsposities.
Ja we zijn solidair met vluchtelingen die het zo moeilijk hebben, maar laten we ook omkijken naar elkaar. Dat vond ik zo mooi. Het typeert de vanzelfsprekendheid in deze tijd van dat wat de sociaaldemocraten hebben bevochten. Omzien naar elkaar. Naar mensen in noodsituaties en in achterstandsposities. Naar mensen die dagelijks het gevoel hebben dat er niet naar ze wordt omgekeken. Voor die jonge vrouw, voor al die mensen en voor nieuwe Zwollenaren bouwden we versneld honderden extra betaalbare woningen. Want wij zijn de PvdA, en we kijken om naar mensen. Ooit, toen, nu en morgen!
De strijd is nog altijd gaande
Onze geschiedenis leert ons dat sociale vooruitgang mogelijk is. Simpelweg omdat we steeds opnieuw naar oplossingen zoeken en ze durven uit te voeren! Omdat iedereen zeker moet kunnen zijn van toegankelijke zorg, fatsoenlijk werk en eerlijk loon. Zeker moet zijn van sociale zekerheid, een betaalbare woning en gelijke kansen in het onderwijs en op de arbeidsmarkt.
Onze strijd is nog altijd gaande. Die strijd is internationaal. We wonnen we de Europese verkiezingen met een boodschap die grote gelijkenissen kent met het strijdprogram van 1895: “Het is tijd dat grote bedrijven belasting gaan betalen. Het is tijd dat we mensen weer een zekere toekomst geven. Met een eerlijk loon en een betaalbare woning. Het is tijd voor een Europa waar mannen en vrouwen gelijk betaalt en behandeld worden. Waar mensenrechten voor iedereen gelden”.
We nemen het voor elkaar op. Elke dag. Hier in Zwolle en Overijssel, in Nederland, Europa en internationaal. We zetten ons in voor een eerlijke toekomst voor iedereen. We doen dat samen met een steeds groter wordende groep jonge mensen. Afgelopen vrijdag kwamen meer dan 100 jonge PvdA-ers in Utrecht bijeen om met elkaar te spreken over onze actiegerichte politiek. We noemen ze – hoe toepasselijk – hemelbestormers. Op dit moment zijn de Jonge Socialisten op de Hogeschool Windesheim in gesprek over betaalbaar wonen en wat het betekent om met grote schulden de arbeidsmarkt op te komen. Jonge mensen die zich vandaag nog aansluiten. Het raakt me werkelijk als deze hemelbestormers me vertellen over de strijd die ze voeren voor zekerheid op de arbeidsmarkt, voor duurzaamheid en klimaatbeleid en voor een samenleving waarin we mensen niet uitsluiten. Ze sluiten de gelederen. De gelederen van onze bevochten waarden van solidariteit en samen.
Lieve partijgenoten, dat maakt me trots en het geeft me een ongekend vertrouwen in de toekomst. Een eerlijke toekomst voor iedereen. In de voetsporen van Helmig Jan van der Vegte, van mevrouw Niemeijer en van Ugbaad Kilincci.
